W Międzynarodowy Roku Światła 2015 wieści o racjonalnej polityce oświetleniowej rozchodzą się coraz szybciej. Niekiedy są to prośby o pomoc w poszczególnych przypadkach światła uciążliwego, które wpada do mieszkań lub powoduje olśnienie wśród kierowców, innym razem o odważnej gminie, która wygasza późną nocą całe oświetlenie uliczne i chwała im za to, a jeszcze innym razem budujące relacje działaczy i założycieli prekursorskich obszarów ochrony ciemnego nieba w Polsce. Właśnie takim przykładem jest nowy artykuł autorstwa Tomasza Zarasia – założyciela Ostoi Ciemnego Nieba w gminie Sieraków, którego treść prezentujemy w niniejszej publikacji.
WSTĘP
Nawiązując do słynnego programu SONDA, którego byłem wiernym widzem, odkąd zaczęło mnie interesować wszystko co jest godne uwagi. Chciałem poruszyć wątek ''światła''.
W tamtych czasach być może nikomu się nawet nie wydawało, że to ''światło'' w różnorakiej postaci, wytwarzane i generowane przy pomocy umysłu i rąk ludzkich, kiedyś stanie się realnym zagrożeniem, stwarzającym różnego rodzaju schorzenia od somatycznych aż po neurologiczne, takie jak np.: poczucie zmęczenia organizmu, bezsenność, stany depresyjne itd.
Już nie mówimy tu jedynie o uniemożliwianiu obserwacji firmamentu niebieskiego, badań naukowych. Zakłócaniu normalnego bytowania populacji gatunków zwierząt i ptactwa prowadzącego nocny tryb życia. Lista negatywnego działania niewłaściwego oświetlenia jak i jego skutków jest długa.
Zobaczcie proszę choć pierwsze 3,5 min. tego odcinka pod tytułem ''Promienie Informacji'' http://www.youtube.com/watch?v=FqAQsRI_s7M Narrator tak bardzo ciekawie opowiada, o podporządkowaniu sobie ''światła'', mamy odnieść wrażenie, jakie ono jest zbawienne i potrzebne, wręcz konieczne dla naszej egzystencji.
Lecz w tej całej ekspansji ''czyniącego dobro'' światła, wymknęło się to wszystko spod kontroli.
Nikt nie brał pod uwagę, że bardzo ciężko będzie kiedyś naprawić by stan rzeczy uległ poprawie, o ile kiedykolwiek będzie to możliwe na większym obszarze, niż ostoje ciemnego nieba takie jak te dwie, które tworzymy w Gminie Sieraków lub jak parki ciemnego nieba czy strefy je chroniące.
Kiedyś astronomowie, naukowcy wyznający inne poglądy i wygłaszający nowe tezy o prawdziwości mechanizmu rządzącego Układem Słonecznym bądź całym Kosmosem, byli prześladowani i poddawani surowym karom a nawet uśmiercani.
Teraz, jako jedni z tych co zauważyli nieprawidłowości i skalę zagrożenia, alarmują otwierając wszystkim oczy na to, że niewłaściwa gospodarka oświetleniem zaczyna stanowić poważny problem dla współczesnej cywilizacji, jest powodem zachwiania normalnego, naturalnego stanu rzeczy, jakim jest ciemność nocy.
Można by nawet się odnieść do wiary, choćby do samej Księgi Rodzaju, że Bóg stworzył dzień i noc. Stworzył noc, aby człowiek po ciężkim dniu mógł swobodnie odpocząć, by wieczorem, kiedy nastaje zmierzch a po nim gwiaździsta noc, mógł wyciszyć swoje negatywne emocje, upajając się widokiem pięknego, pełnego gwiazd nieba. Wie o tym każdy z nas, miłośników astronomii, jak bardzo można odreagować, odetchnąć z ulgą patrząc na niebo lub obserwując spadające meteory.
Nie zobaczysz ich przez łunę gęstego, zamglonego, sodowego światła.
Im więcej ludzi zda sobie sprawę, jak o wielką tutaj chodzi stawkę w ''tej nierównej grze'', tym mamy większe szanse, na pojawiające się parki ciemnego nieba, oraz coraz liczniej znikające lampy i oprawy starego typu.
OSTOJA CIEMNEGO NIEBA- NOWE FAKTY
Co nowego wydarzyło się w tworzących się cały czas Ostojach Ciemnego Nieba w naszej gminie, których jestem pomysłodawcą, jak niektórzy nawet mówią żartobliwie ''ojcem''?
Zapewne są ludzie, których nurtuje ten temat.
O podjęciu uchwały przez Radę Miejską Gminy : ''O ochronie ciemnego i rozwoju astronomii obserwacyjnej i astro- turystyki'' już pisałem, lecz kolejnym bardzo ważnym krokiem, było podpisanie obustronnego porozumienia między Programem Ciemne Niebo Polska a Gminą Sieraków, w drugiej połowie sierpnia.
W ostatnim czasie, to co było do tej pory jedynie zapisane na papierze, w postaci uchwały, dokumentów, porozumienia itd. Teraz stało się wreszcie faktem dokonanym. Gdyż niebo w Ostoi Ciemnego Nieba zaczyna być naprawdę chronione, już nie figuruje tylko na piśmie, ale w postaci konkretnych posunięć ku zadbaniu o wspaniałe warunki obserwacyjne w Izdebnie i w Chalinie.
Mówimy tutaj o zainstalowaniu pierwszych opraw na słupach, zaopatrzonych w lampy typu LED o barwie światła poniżej 4000 K. Jest to zgodne z wymogami Programu Ciemne Niebo Polska.
Poza tym, posiadają one niezależne źródło zasilania w postaci kolektorów słonecznych.
Co zyskaliśmy przy tym? Nowe, energooszczędne oświetlenie ulicy, chroniące walory pięknego nieba, dające ciepłe, estetyczne i przyjemne w odbiorze światło.
Poza tym, pozostaje jeszcze satysfakcja, że to wszystko co teraz robimy, przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego oraz jest szansą dla nas wszystkich a także przyszłych pokoleń. Będziemy mieli też świadomość, że w przyszłości nikt nam nie zarzuci, że mieliśmy możliwość ochronić naturalne piękno nocy, a to zaprzepaściliśmy.
A w Izdebnie, co nie tylko ja często podkreślałem, warunki obserwacyjne są naprawdę piękne.
Adam Tomaszewski z Poznania, miłośnik astronomii i fotografii, dobry mój kolega z PTMA, często zachwalał fakt, że można tutaj bez problemu dostrzec gołym okiem M31, czego nie da się zrobić w Poznaniu bądź w jego okolicach. Ramiona Drogi Mlecznej, ciągną się aż po horyzont. Nawet przez teleskop, widać tutaj lepiej i dalej.
Oczywiście, będziemy robić wnikliwsze badania warunków widoczności w Ostojach Ciemnego Nieba teraz, jak i po całkowitej zmianie oświetlenia na nowe, aby to było dobitnym przykładem, jak bardzo jest ważne. Niech wyniki takowych pomiarów, badań, będą też zachętą do nowych inicjatyw na terenie naszego kraju, nie tylko w środowiskach ludzi zajmujących się astronomią.
Ponad to nasze tereny chronione doczekały się projektu potencjalnego logo, które będzie znakiem rozpoznawczym oraz wizytówką Ostoi Ciemnego Nieba w Gminie Sieraków. Zadanie wykonania projektu powierzyłem Damianowi Podeszwie, mojemu koledze z okolic odległego Wielunia, studentowi grafiki w szerokim tego słowa znaczeniu.
W najbliższym czasie, czytelnicy lokalnego tygodnika sami wybiorą jeden projekt z dwóch poddanych głosowaniu, akcja która jest również moim pomysłem, ma za zadanie promować także Ostoje Ciemnego Nieba.
Tomasz Zaraś
Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii o/Poznań