Problemy ze sztucznym światłem w Polsce stają się coraz bardziej uciążliwe już nie tylko dla mieszkańców dużych aglomeracji, ale również ludzi zamieszkujących nawet małe wsie i miasteczka. Szczególnie problem ten zauważają obserwatorzy nocnego nieba oraz nocnej fauny, publikując coraz bardziej niepokojące informacje na różnorodnych stronach internetowych, w fachowych periodykach, organizacjach tematycznych, social mediach, przy okazji różnych imprez naukowych itp. Jednocześnie brak przepisów w prawie polskim regulujących zanieczyszczenie światłem w połączeniu z niewłaściwą polityką oświetlenia ulic (błędne przekonanie, że czym więcej światła tym lepiej) spowodowały, że różne środowiska społeczne postanowiły podjąć kroki w kierunku poprawy stanu naturalnego środowiska nocnego i jakości ciemnego nieba nad Polską.
W dn. 20 listopada 2004 roku Zarząd Stowarzyszenia POLARIS – OPP z siedzibą w Sopotni Wielkiej uchwalił jako pierwsza organizacja w kraju, powołanie oficjalnego programu pn. "Ciemne Niebo", którego cele zostały określone w kilku podstawowych punktach, zgodnych również z zaleceniami ówczesnej International Dark Sky Association (obecnie DSI) z tego okresu:
- określenie odpowiednich wzorów opraw i urządzeń oświetleniowych dostępnych na polskim rynku, chroniących przed zbędną ucieczką sztucznego światła w niebo,
- ewidencja obszarów w Polsce, gdzie chroni się ciemność i nocne niebo przed zanieczyszczeniem sztucznym światłem,
- nawiązywanie porozumień z lokalnymi władzami i zarządcami oświetlenia w kwestii redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem,
- wymiana nieprawidłowych opraw oświetleniowych na chroniące nocne niebo przed emisją sztucznego światła w miejscach, gdzie np. prowadzi się systematyczne obserwacje astronomiczne, ze względu na walory krajobrazowe, szczególne znaczenie przyrodniczne, astroturystyczne itp.,
- pozyskiwanie funduszy na zakup i wymianę oświetlenia w wyznaczonych miejscach,
- poszukiwanie partnerów instytucjonalnych do programu "Ciemne Niebo" zarówno w Polsce jak i za granicą,
- promocja idei ochrony ciemnego nieba jak i samego Programu w mediach.
Pierwsze działania w tym zakresie nasza organizacja podjęła jeszcze w latach 90 poprzedniego stulecia, kiedy to prowadząc systematyczne obserwacje meteorów, starała się o czasowe wygaszanie latarni ulicznych w swojej miejscowości na Żywiecczyźnie. Dzięki tej inicjatywie w dużej części Sopotni Wielkiej, oprawy wygaszano w późnych godzinach nocnych co przyniosło oszczędności dla gminy i w ślad za nią, poszły także i inne okoliczne miejscowości. Sukces ten spowodował, że Zarząd Stowarzyszenia podjął dalsze próby promocji ochrony ciemnego nieba także w innych obszarach kraju. Z ogólnokrajowej akcji „1% na astronomię” (www.astroprocent.pl), której zadaniem jest pozyskiwanie odpisów podatkowych 1,5% na działania związane z popularyzacją astronomii w Polsce, Stowarzyszenie postanowiło sfinansować kilka kampanii informacyjnych m.in. takich akcji jak Globe at Night czy polską grupę WGW, jeżdżącą po różnych częściach kraju i uświadamiającą o problemie zanieczyszczenia nocnego nieba sztucznym światłem. Wydane zostały również plakaty oraz ulotki, a w 2005 roku zorganizowano w Planetarium Śląskim pierwszy Kongres Organizacji Astronomicznych, podczas którego na forum polskich i słowackich stowarzyszeń astronomicznych dyskutowano o problemie ochrony ciemnego nieba jak i innych akcjach. Owocem tego spotkania było wypracowanie wspólnego stanowiska w tej kwestii, jak i dwa lata później, oficjalnego listu do władz polskich, zwracającego uwagę na ten problem. Niestety zarówno działania kongresowe jak i apel społeczny spotkały się z niewielkim odzewem. W związku z powyższym działania programu Ciemne Niebo skupiły się na konkretnych problemach w miejscowościach, w których starano się o zachowanie naturalnych walorów nocnego nieba. Tak oto powstały pierwsze obszary ochrony ciemnego nieba w Sopotni Wielkiej i Palowicach. Powołano również oficjalną stronę programu pod adresem www.ciemneniebo.pl
Administratorem Programu jest Stowarzyszenie POLARIS – OPP, które prowadzi swoją działalność od 1994 roku, skupiając się w głównej mierze na popularyzacji astronomii i nauk pokrewnych wśród społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem młodego pokolenia. To właśnie do niego skierowane są główne działania statutowe Stowarzyszenia i taki cel ma również program Ciemne Niebo. Poprzez zajęcia praktyczne, szkolenia, pokazy nocnego nieba za pomocą Mobilnego Obserwatorium, Wirtualnego Obserwatorium Ciemnego Nieba czy też np. poprzez budowę modeli i makiet przedstawiających problem zanieczyszczenia światłem, chcemy uświadomić polskiemu społeczeństwu, że warto poczynić starania o zachowanie widoku Drogi Mlecznej i nocnego nieba pełnego gwiazd, dla tych, którzy przyjdą po nas.
Aktualnie Program skupia się na staraniach w kierunku upowszechnienia problematyki świadomego gospodarowania sztucznym światłem, a przede wszystkim ochronie naturalnej ciemności nocy i gwieździstego nieba zarazem. Udzielana jest pomoc zarówno osobom indywidualnym jak i podmiotom prawnym, które chcą ochronić nocne niebo przed utratą ciemności. Podejmowane są starania o powoływanie obszarów, parków i rezerwatów ciemnego nieba w różnych częściach Polski. Prowadzona są starania o zmiany w polskim prawie, aby sztuczne światło podobnie jak hałas czy wibracje, było traktowane w kategoriach zagrożeń i to nie tylko ekologicznych.
Z tytułu nawiązanej współpracy i decyzją Walnego Zebrania z 2008 roku, Stowarzyszenie POLARIS - OPP do 2011 roku było oficjalną filią partnerską International Dark-Sky Association w Polsce.
Zachęcamy do przyłączenia się w wysiłkach o lepsze, ciemne niebo.
