W drugiej części artykułu nt. petycji do władz polskich, prezentujemy efekty działań na przestrzeni pięciu pierwszych miesięcy 2020 roku, których inicjatorem w głównej mierze był pan dr Paweł Drożdżal, a także osoby i inne podmioty, które przyłączyły się do tych apeli. Zachęcamy do zapoznania się zarówno z treścią petycji jak i przede wszystkim odpowiedzi z różnych resortów, które tym samym nakreślają obecny kształt i postrzeganie problemu "light pollution" w Polsce, a także perspektywy do uregulowania tego zagadnienia w krajowym systemie prawnym w najbliższym czasie.
Przeczytaj część I artykułu "Petycje w sprawie zanieczyszczenia światłem"...
23 stycznia 2020 roku została udzielona odpowiedź do negatywnie rozpatrzonej petycji z dn. 14 listopada 2019 r., która została do Ministerstwa Infrastruktury, w sprawie prawnego wsparcia i zwiększenia działań dla wprowadzenia inteligentnych systemów sterowania oświetleniem ulicznym i podmiotów produkujących i stosujących tego typu systemy:
https://www.gov.pl/web/infrastruktura/14-listopada2
,,Przepisy techniczno-budowlane, a w szczególności ww. rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie nie zawierają szczegółowych wymagań związanych z oświetlaniem dróg publicznych. W przepisach zawarto jedynie podstawowe wymagania dotyczące obiektów, które powinny być oświetlone, parametrów światła w odniesieniu do jego oddziaływania na barwę znaków drogowych oraz parametrów technicznych konstrukcji wsporczych dla urządzeń oświetleniowych. W pozostałych aspektach przepisy rozporządzenia odsyłają do Polskich Norm.
Mając na uwadze powyższe, nic nie stoi na przeszkodzie, aby zarządcy dróg stosowali nowoczesne rozwiązania techniczne i technologiczne, mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego, przy jednoczesnym minimalizowaniu negatywnego oddziaływania na środowisko. Zatem nie ma potrzeby zmiany ww. przepisów.
Jednocześnie należy odróżnić oświetlenie dróg stanowiące wyposażenie techniczne dróg od oświetlenia dróg służącemu mieszkańcom miejscowości, za które odpowiadają gminy.’’
,,Natomiast podmiotem właściwym w gestii zmiany przepisów ustawy Prawo energetyczne jest Minister Aktywów Państwowych.’’
,,Natomiast do zadań Ministra Infrastruktury nie należy wsparcie podmiotów produkujących i wdrażających inteligentne systemy sterowania oświetleniem ulicznym poprzez ułatwienie i przyśpieszenie ich wdrażania.’’
Z poniższej odpowiedzi wynika, że zarządcy dróg nie muszą stosować nowoczesnych rozwiązań technicznych, a jedynie spełniać podstawowe wymagania co do oświetlenia dróg publicznych. Jednak z zapisów Konstytucji wynika, że mamy obowiązek dbać o nasze środowisko. Nie ma jednak obowiązku stosowania racjonalnej polityki oświetleniowej, a jedynie tylko w dobrej woli…
Z uwagi na negatywne udowodnione naukowo działanie zjawiska zanieczyszczenia światłem należy stworzyć przepisy prawne wymagające uwzględnienia zasad prawidłowego montażu i budowy źródeł światła.
Otrzymano także odpowiedź z dnia 17 lutego 2020 r. Zastępcy Dyrektora Departamentu Innowacji w Ministerstwie Rozwoju dotycząca wprowadzenia prawnego wsparcia i zwiększenia działań dla wprowadzenia inteligentnych systemów sterowania oświetleniem ulicznym oraz podmiotów produkujących i stosujących te systemy. Ministerstwo Rozwoju działa na rzecz wspierania realizacji koncepcji smart city, do których także można zaliczyć inteligentne systemy sterowania oświetleniem. Działania realizowane są przez m.in. startupy, od 2016 r. program Start in Poland, wspierający młode i innowacyjne firmy na każdym etapie rozwoju. Wiele miast podejmuje działania np. modernizacji oświetlenia czy to ulicznego czy wnętrz z efektami o wymiarze finansowym, jak i monitoring ruchu ulicznego czy systemy sterowania ruchem z efektami poprawy jakości usług. Koncepcja smart city wpisuje się w dobre wykorzystanie budżetu miast. Modernizacja oświetlenia wszelkiego typu generuje duże oszczędności finansowe, miejsca docelowe są lepiej oświetlone a środowisko nocne nie narażone jest na nadmiar sztucznego światła.
Ministerstwo Rozwoju współpracuje obecnie w przygotowywaniu programów mających na celu wsparcie samorządów jak GovTech, planowane Akademia Miast Przyszłości oraz Miasto Przyszłości 2050, przygotowywane przez Polski Fundusz Rozwoju.
Kolejnym dokumentem jest interpelacja złożona przez Panią Aleksandrę Gajewską Posłankę na Sejm RP do Ministra Środowiska w dniu 1 kwietnia 2020 r. - ,,Interpelacja nr 3874 do ministra środowiska w sprawie uregulowania kwestii prawnej ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem świetlnym’’, dostępna pod adresem:
http://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=BNFHWS
Według art. 74 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Dokument wnosi o ustanowienie konkretnych przepisów odnoszących się do redukcji i zapobiegania zjawisku zanieczyszczenia światłem mającego negatywne udokumentowane oddziaływanie m.in. na środowisko - rośliny, ale także zdrowie ludzkie, ekonomię czy astronomię. Wiele innych krajów posiada już takie akty prawne, np. Słowenia, Hiszpania, Włochy, Chorwacja.
Kolejne petycje zostały złożone natomiast do Ministerstwa Klimatu. Są to:
Petycja z dnia 19 listopada 2019 r. w sprawie podjęcia w środkach masowego przekazu akcji informacyjnej mającej na celu zwiększenie świadomości Polaków o problemie (przyczynach, skutkach i możliwościach przeciwdziałania) zanieczyszczenia sztucznym światłem w Polsce.
Petycja z dnia 6 grudnia 2019 r. w sprawie podjęcia działań legislacyjnych dot. zanieczyszczenia sztucznym światłem w Polsce
Petycja z 27 stycznia 2020 r. zmiany prawnej w ustawie Prawo ochrony środowiska dot. zanieczyszczenia światłem
Petycje dostępne w poniższych linkach:
https://bip.mos.gov.pl/skargi-wnioski-petycje/petycje/petycje-z-2019-roku/szczegoly/news/petycja-z-dnia-19-listopada-2019-r-w-sprawie-zanieczyszczenia-sztucznym-swiatlem-w-polsce/
24.04.2020 r. pojawiła się odpowiedź na petycję z 27 stycznia 2020 r. zmiany prawnej w ustawie Prawo ochrony środowiska dot. zanieczyszczenia światłem, dostępna pod adresem:
Przytoczone zostały działania realizowane przez ,,organizacje lokalne we współpracy z instytucjami publicznymi, które skutkują wdrożeniem racjonalnego sposobu oświetlenia.’’
Jako przykład wymieniono gminę Jeleśnia, gdzie działania polegające na wymianie oświetlenia ulicznego emitującego mniej światła zbędnego uwzględniono m.in. w uchwale Rady Gminy Jeleśnia Nr XXXVIII/226/2017 z 30 sierpnia 2017 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Rewitalizacji dla Gminy Jeleśnia na lata 2016–2025. Wymieniono także parki ciemnego nieba (np. Izerski Park Ciemnego Nieba), jako miejsce ochrony środowiska, sprzyjające prowadzeniu obserwacji astronomicznych i rozwoju turystyki. W petycji wskazano na brak i na potrzebę ustanowienia regulacji prawnych.
W polskim prawie obowiązują prawo budowlane, rozporządzenie Ministra Infrastruktury, Kodeks Cywilny - które mogą być interpretowane przy nieprawidłowym oświetleniu zewnętrznym budynków. W odpowiedzi przytoczono te następujące przepisy prawne:
,, Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2019 r. poz.1186) obiekt budowlany (wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi) ma spełniać wymagania dotyczące higieny, zdrowia i ochrony środowiska oraz ochrony uzasadnionych interesów osób trzecich.’’
,,Zgodnie z § 293 ust. 6 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2019 r. poz. 1065): „Urządzenia oświetleniowe, w tym reklamy, umieszczone na zewnątrz budynku lub w jego otoczeniu nie mogą powodować uciążliwości dla jego użytkowników ani też przechodniów i kierowców. Jeżeli światło skierowane jest na elewację budynku zawierającą okna, natężenie oświetlenia na tej elewacji nie może przekraczać 5 luksów w przypadku światła białego i 3 luksów w przypadku światła kolorowego lub światła o zmieniającym się natężeniu, błyskowego, ewentualnie pulsującego.”
,,Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r poz. 1145), zgodnie z którymi: „Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.” (art. 144). ‘’
W odpowiedzi tłumaczono, że mimo tego, że prawo na temat ochrony środowiska nie zawiera norm emisji światła, to jednak niektóre przepisy można wykorzystać do zapobiegania tej emisji na etapie planowania budowy.
Istnieje ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2020r. poz. 283 ze zm.).
Podczas realizacji dużych przedsięwzięć, które mogą wpłynąć na środowisko, wymaga się uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz obszarami Natura 2000. A więc na etapie uzyskania pozwoleń organy mogą wprowadzić wymagania także odnośnie emisji światła.
Fragment podsumowania odpowiedzi na petycję:
,,Aktualnie w Ministerstwie Klimatu nie są prowadzone działania legislacyjne, zmierzające do uregulowania kwestii emisji sztucznego światła. Podkreślić przy tym należy, że podejmowanie takich działań przez organ władzy wykonawczej wynika przede wszystkim z delegacji ustawowych, które obecnie nie wskazują na właściwość Ministra Klimatu do wydania rozporządzenia, którego przedmiotem miałoby być np. określenie norm emisji sztucznego światła przez instalacje. Z podsiadanych informacji nie wynika również, aby z inicjatywą legislacyjną w zakresie ograniczania emisji sztucznego światła występowały inne podmioty, w szczególności uprawnione na mocy art. 118 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. poz. 483). Niemniej jednak należy zaznaczyć, że ze względu na postępującą urbanizację nadmierna jasność sztucznego oświetlenia wskazywana jest nierzadko, jako uciążliwość dla ludzi przebywających w otoczeniu źródła sztucznego światła, czy też jako niosąca negatywne oddziaływanie na przyrodnicze elementy środowiska. Nie można zatem wykluczyć, że kwestia ta będzie w przyszłości przedmiotem dodatkowych regulacji prawnych, projektowanych przez właściwy organ. ‘’
Podsumowując, w Polsce dość dużym problemem jest bardzo niska świadomość społeczeństwa na temat istnienia zjawiska zanieczyszczenia światłem jak i jego negatywnych skutków na astronomię, zdrowie ludzkie i sen, ekologię, ekonomię. Jeśli chodzi o przepisy prawne, wiele z nich jest stosowane dobrowolnie mimo tego, że w Konstytucji RP jest artykuł na temat obowiązku prowadzenia działań przez władze publiczne na rzecz ochrony środowiska. Naszym zdaniem zanieczyszczenie światłem powinno być tak samo poważnie traktowane jak inne zanieczyszczenia - wody, gleby, powietrza. Tu także istnieją urządzenia pomiarowe, a skutki poparte są różnymi i wieloma badaniami naukowymi na całym świecie.