Podczas realizacji działań projektu ,,Dark Sky Community’’ sfinansowanego ze środków Europejskiego Korpusu Solidarności Unii Europejskiej - nastąpiła wymiana iluminacji fasady kościoła w Sopotni Wielkiej. W działaniach wzięli udział wolontariusze z grupy inicjatywnej projektu, przedstawiciele organizacji wspierającej Stowarzyszenia POLARIS-OPP, mieszkańcy, ksiądz proboszcz oraz ekipa techniczna z firmy energetycznej Tauron. Specjalnie na tę okazję do Sopotni Wielkiej przybył Pan Andrej Mohar z Dark Sky Slovenia - ekspert i projektant poprawnego oświetlenia architektonicznego, nagrodzony w 2019 roku międzynarodowym wyróżnieniem przez International Dark-Sky Association, za wyjątkowy wkład w ochronę ciemnego nieba na terenie Europy (jest m.in. autorem innowacyjnych systemów oświetlenia projektorowego lub inaczej konturowego z zastosowaniem dedykowanych masek/osłon nieprzeświecalnych).
W dniu 13 listopada 2020 r. zamknięto kolejny, ważny etap redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem w Sopotni Wielkiej - wymianę nieprawidłowych opraw wokół kościoła na takie, które znacznie redukują ucieczkę światła w niepożądane kierunki, przyczyniając się także do lepszej ekspozycji bryły kościoła i poprawy pod kątem ochrony ciemnego nieba zarazem. Tym samym osiągnięto jeden z ostatnich celów ku uzyskaniu przez Sopotnię Wielką pierwszego w Polsce tytułu Międzynarodowej Społeczności Ciemnego Nieba.
Oświetlenie architektoniczne - jego iluminacja, to wyróżnienie ważnego obiektu architektonicznego nocą za pomocą sztucznego światła. Ma także na celu poprawę estetyki obiektu. Obecnie przez technologię komputerową można z powodzeniem zaprojektować odpowiednie oświetlenie iluminacyjne. Iluminacja architektoniczna obecna jest nawet na terenach wiejskich, gdzie w całej miejscowości mimo nieprawidłowego oświetlenia ulicznego, lecz małej ilości lamp, oświetlenie np. kościoła – generuje największe zanieczyszczenie światłem. Powinno się stosować oświetlenie z góry w dół, a jeśli już z dołu w górę – to z zastosowaniem masek na oprawie w kształcie konturów oświetlanego budynku. Można stosować reduktory mocy lamp, wyłączniki czasowe, w celu zmniejszenia ilość światła w późnych godzinach nocnych, tak jak to również dzieje się na terenie gminy Jeleśnia za sprawą uchwały rady.
Przygotowania do wymiany oświetlenia kościoła trwały bardzo długo. Pierwszym zadaniem było wykonanie rozeznania na miejscu przez eksperta od opraw oświetleniowych - Andreja Mohara z Dark Sky Slovenia. W sierpniu 2020 r. podczas wizyty w Sopotni Wielkiej wykonane zostały odpowiednie pomiary oraz zdjęcia wokół kościoła, aby na podstawie tych danych opracować odpowiednie oprawy oświetleniowe - o właściwej mocy, kącie padania światła/świecenia oraz barwie światła. Pomiary musiały zostać wykonane precyzyjnie - ponieważ do każdej lampy dopasowane zostały maski z wyciętym kształtem/konturem kościoła. To właśnie dzięki tym maskom i dobranym soczewkom do lamp światło skierowane jest tylko i wyłącznie na fasadę kościoła oraz z lekkim przyciemnieniem na chodnik pod nim. W przeciwieństwie do poprzednich opraw oświetleniowych, światło nie ucieka już niepotrzebnie do góry w niebo oraz na pobliskie lasy za świątynią, co jest również równoznaczne z dużymi oszczędnościami i ma pozytywny wpływ na ekologię - nocne ekosystemy. Światło nie przeszkadza także okolicznym mieszkańcom, którzy w oknach swoich domów mieli bardzo dużą łunę zimnej barwy światła, mogącej wpływać na ich samopoczucie, a nawet i stan zdrowia.
W drugim etapie odbyło się projektowanie opraw przez firmę ze Słowenii, a następnie wspólna analiza i dyskusje w celu dopasowania odpowiednich rozwiązań. Po zaakceptowaniu projektu przez proboszcza z tutejszej parafii oraz grupę inicjatywną projektu ,,Dark Sky Community’’ przystąpiono do produkcji lamp oraz masek do nich. Po tym okresie przygotowawczym nadszedł czas na działania końcowe - montaż oświetlenia. W tym celu do Polski ze Słowenii przyjechał ponownie ekspert z Dark Sky Slovenia, ale już z dedykowanymi dla Sopotni Wielkiej oprawami LED. Jego wizyta w Polsce trwała kilka dni, w trakcie której odwiedził również kilka innych kościołów w celach zaprojektowania nowego, prawidłowego oświetlenia na wzór tego w Sopotni Wielkiej. W tym samym czasie przy obiekcie sakralnym w Gruszowie (woj. Małopolskie), również nastąpiła kompletna wymiana oświetlenia na chroniące ciemne niebo i nocny ekosystem w otoczeniu kościoła.
Wymiana iluminacji w Sopotni to nowatorskie oprawy oświetleniowe LED o temperaturze barwowej 1800K (tzw. LEDy bursztynowe), które wieczorem po zachodzie Słońca rozświetlają fasadę kościoła, ciepłym i przyjemnym dla oka światłem, a w czasie modlitwy, gdy kościół oświetlony jest od wewnątrz, pozwalają zobaczyć przepiękne witraże widoczne od strony ulicy.
Zmodernizowane oświetlenie jest przełomowym rozwiązaniem zastosowanym w Sopotni Wielkiej i dopełnieniem już wieloletnich starań o ochronę nocnego ciemnego nieba i rozwój innowacyjnej w skali kraju tzw. astro-turystyki. Poprzednio nastąpiła bowiem modernizacja całego oświetlenia ulicznego w 2011 roku, po tym budowa kopuły Obserwatorium Astronomicznego na miejscowej szkole, a następnie właściciele wielu gospodarstw zgłaszali się do bezpłatnej modernizacji oświetlenia przydomowego w ramach projektu ,,Dark Sky Poland’’ i obecnego ,,Dark Sky Community’’.
Do efektów uzyskanych po wymianie oświetlenia wokół kościoła z pewnością należy brak łuny świetlnej wokół niego, lepsze warunki do istnienia ekosystemów nocnych zwierząt, ciemniejsze nocne niebo i doskonałe warunki do obserwacji astronomicznych. To także oszczędności gdyż dotychczasowe oświetlenie iluminacyjne pobierało blisko 300W na godzinę, emitując rozproszone światło we wszystkie strony. Teraz będzie to raptem niecałe 100W kierunkowego oświetlenia z użyciem specjalnych soczewek.
Dotychczas oświetlenie kościoła w porozumieniu z proboszczem parafii było wyłączane zdalnie na czas prowadzonych obserwacji w Obserwatorium Astronomicznym w Sopotni Wielkiej. Obecnie, po wykonanej już modernizacji, oświetlenie może pozostawać włączone przez całą noc nie wpływając na jakość prowadzonych badań naukowych czy popularyzatorskich.
Podobne rozwiązania można już znaleźć także wokół kościołów w innych miejscowościach w Polsce, jak np. Gruszów czy Łososina Górna, ale tylko w Sopotni Wielkiej posiadamy dostosowane do tego celu oświetlenie uliczne, zapewniającej podstawową zasadę ULOR=0% i „ciepłe światło” – tak ważne dla otoczenia przyrodniczego, jak i przyjaznego astronomii, ale może i przede wszystkim dla naszego zdrowia. Zapraszamy w szczególności na msze po zachodzie Słońca do kościoła Parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Sopotni Wielkiej, a co ciekawe – nawiązując do ochrony ciemnego nieba, to będąc w środku, warto również zerknąć do góry na sufit kościoła....
{gallery}wymiana_osw_kosc{/gallery}
