Mamy przyjemność poinformować, że wraz z początkiem czerwca rozpoczynamy realizację pierwszego, ogólnopolskiego projektu dotacyjnego na rzecz zwiększania aktywności obywatelskiej i świadomości społecznej na temat problemu zanieczyszczenia sztucznym światłem, pt. "Dark Sky Poland". Projekt został dofinansowany przez Narodowy Instytut Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014-2020 (edycja 2019). W niniejszym artykule przybliżamy jego założenia i zachęcamy do zaangażowania się w działania na rzecz redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem w Polsce.
Projekt podejmuje mało znaną jeszcze w Polsce problematykę zanieczyszczenia sztucznym światłem funkcjonującą na świecie pod pojęciem „light pollution” bądź „ekologia nocy”, wskazując na negatywny wpływ tego zjawiska dla bezpieczeństwa, zdrowia, ekonomii, ekologii, astronomii oraz kultury i estetyki. Poprzez zwiększenie świadomości społecznej na temat oddziaływania nieprawidłowego oświetlenia oraz udzielania porad na coraz więcej próśb o pomoc, chcemy zaadaptować modele rozwiązań z zagranicy, oparte na współpracy międzysektorowej oraz bezpośrednim zaangażowaniu obywateli w procesach świadomego wyboru "dobrego" oświetlenia przestrzeni publicznej jak i prywatnej.
Projekt ma za zadanie wzmocnienie partycypacji obywatelskiej przy stanowieniu porozumień lokalnych zwanych jako "lokalna polityka oświetleniowa". Bazując na badaniach naukowców oraz kilku latach własnych obserwacji, chcemy poprzez ten projekt wdrożyć mechanizmy racjonalnego korzystania ze sztucznego światła przy szczególnym zaangażowaniu społeczności lokalnych z cennych jeszcze obszarów ciemnego nieba jak Pojezierze Mazurskie, obszary buforowe Puszczy Noteckiej, Góry Izerskie, Beskid Żywiecki czy Bieszczady zachodnie, promując w ten sposób zrównoważony rozwój, poprawiając bezpieczeństwo na drogach, aktywizując mieszkańców do działań w zakresie ekologii nocy i astronomii, czy też pomagając w racjonalniejszym wydawaniu pieniędzy na oświetlenie.
Beneficjentami projektu będą następujące grupy docelowe:
a) mieszkańcy sołectw i gmin znajdujących się w obszarze o niskim poziomie zanieczyszczenia sztucznym światłem, ze szczególnym uwzględnieniem parków krajobrazowych i ich okolic, parków narodowych i ich okolic oraz terenów wiejskich (łącznie 6 gmin), w których programem bezpośrednio obejmiemy ok. 50 gospodarstw, gdzie fizycznie zredukujemy lub ograniczymy wspólnie zanieczyszczenie sztucznym światłem zewnętrznym oraz zaangażujemy ich do wspólnego stanowienia „lokalnej polityki oświetleniowej” z JST – łącznie będzie to do 200 mieszkańców,
b) mieszkańcy miast i miejscowości znajdujący się w obszarze o wysokim poziomie zanieczyszczenia sztucznym światłem, takich aglomeracji i okolic jak GOP, Warszawa, Kraków, Poznań czy Wrocław będących tzw. "wyspami światła" (łącznie z 10 różnych miast), którzy od 2005 roku coraz częściej proszą o pomoc w likwidacji świetlistych reklam, bilbordów, uciążliwych iluminacji czy opraw ulicznych świecących im prosto w okna (beneficjenci ci otrzymają wsparcie merytoryczne jak i techniczne naszych specjalistów) - łącznie będzie to do 100 osób.
Projekt będzie pierwszą tego typu w Polsce ofertą, gdzie obywatele bezpłatnie będą mogli skorzystać z wszechstronnej pomocy w zakresie problemów z uciążliwością sztucznego światła.
Oprócz tego mieszkańcy ww. terenów:
- zwiększą przede wszystkim swoją wiedzę i świadomość o unikalności ciemnego nieba i środowiska nocy, jego pozytywnego wpływu na zdrowie, ekologię czy kulturę i estetykę;
- otrzymają pomoc w zakresie prawidłowego oświetlania swojego gospodarstwa w zgodzie z otoczeniem; zwiększą swoją wiedzę o zagadnienia związane z bezpieczeństwem;
- zostaną zaangażowani w czynne stanowienie „lokalnej polityki oświetleniowej” oraz poznają możliwości zrównoważonego rozwoju ich regionu pod kątem ochrony przed zanieczyszczeniem sztucznym światłem;
- ukazane zostaną korzyści ekonomiczne z zastosowania prawidłowych opraw oświetleniowych (zarówno tych przydomowych, jak i przestrzeni publicznej).
W ramach projektu przewiduje się przede wszystkim powołanie tzw. działaczy regionalnych na rzecz ochrony ciemnego nieba, których zadaniem będzie po uzyskaniu przeszkolenia specjalistów z kilku uczelni wyższych, instytutów czy osób zajmujących się już ochroną ciemnego nieba od kilku lat - podejmowanie czynnych działań w swoim regionie w tematyce wdrażania racjonalnej polityki oświetleniowej. Osoby te zostaną wyłonione w drodze naboru otwartego z początkiem projektu i zaproszone do udziału w ww. szkoleniu na terenie obszaru ochrony ciemnego nieba CN-001 Sopotnia Wielka, podczas VII Festiwalu Ciemnego Nieba, który w tym roku odbędzie się w dniach 10-11 sierpnia 2019r.
Końcem wakacji uruchomione zostanie również biuro porad prawnych, technicznych, środowiskowych i pomocy zdalnej, mające swoją siedzibę w tym samym miejscu co administrator Programu Ciemne Niebo, czyli Stowarzyszenie POLARIS - OPP. Do dyspozycji będzie m.in. prawnik, oświetleniowiec, działacz na rzecz ekologii nocy oraz... specjalna grupa interwencyjna, w postaci patrolu Programu Ciemne Niebo, wyposażonego w samochód do pomiarów terenowych i działań wyjazdowych. Ten ostatni będzie operował głównie na terenie woj. śląskiego i małopolskiego, jednak prelekcje na temat metod redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem dla mieszkańców, jednostek samorządu terytorialnego, firm czy szkół średnich, będzie można zamówić praktycznie w dowolnym miejscu Polski, gdzie uda się grupa prelekcyjna z pakietem materiałów wydanych w ramach niniejszego projektu. Przewiduje się co najmniej kilkanaście takich wykładów do końca roku 2019.
Ciekawostką w ramach tego projektu będzie nietypowy konkurs adresowany do mieszkańców pięciu, wymienionych wcześniej regionów kraju (Pojezierze Mazurskie, obszary buforowe Puszczy Noteckiej, Góry Izerskie, Beskid Żywiecki czy Bieszczady zachodnie), gdzie dla gospodarstw, które zmodernizują swoje oświetlenie przydomowe najlepiej względem zasad racjonalnej polityki oświetleniowej (co zostanie zweryfikowane przez zespół techniczny Programu Ciemne Niebo i działacza regionalnego), rozpisany zostanie konkurs, w którym do wygrania będzie aż 5 teleskopów astronomicznych o średnicy 150mm na montażu paralaktycznym oraz przyznany status "Gospodarstwa Astroturystycznego".
Przewidziano także niewielki budżet na zakup oprzyrządowania pomagającego zminimalizować wpływ zanieczyszczenia sztucznym światłem w newralgicznych miejscach o szczególnym znaczeniu (np. wokół istniejących już kopuł obserwatoriów astronomicznych w Polsce). W takich miejscach oprócz wsparcia merytorycznego w zakresie zawarcia umowy z gminą czy miastem na tzw. miejscową ochronę ciemnego nieba, zainteresowane grupy osób będą mogły liczyć na sfinansowanie zakupu sterownika do lamp, reduktora mocy, zegara astronomicznego do szafy oświetleniowej, a nawet wymianę nieprawidłowych lamp w najbliższym otoczeniu. Niestety z uwagi na ograniczenia budżetowe dotacji z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich, przewiduje się tylko kilka, niewielkich modernizacji tego typu w tym projekcie, a o kolejności decydować będzie termin zgłoszenia prośby o pomoc do Programu Ciemne Niebo jak i znaczenie takiej realizacji dla społeczności lokalnej.
Ostatnim działaniem, o którym w tym miejscu warto wspomnieć, będzie szereg czynności na terenie pierwszego w Polsce obszaru ochrony ciemnego nieba: CN-001 Sopotnia Wielka. Oprócz organizacji tutaj VII Festiwalu Ciemnego Nieba, czyli otwartej imprezy popularnonaukowej w postaci obserwacji ciemnego nieba podczas maksimum Perseidów przy muzyce na żywo, odbędzie się także cykl szkoleń dla osób, które chciałyby zaangażować się w czynną ochronę ciemnego nieba także w innych regionach kraju. Dla takich osób w okresie wakacji będzie zapewnione m.in. bezpłatne zakwaterowanie, zwrot kosztów podróży, szkolenia w zakresie obsługi sprzętu pomiarowego, kontakt z działaczami Programu Ciemne Niebo, bezpłatny dostęp do kopuły Obserwatorium Astronomicznego, a nawet staże i możliwość odbycia praktyk studenckich.
Wszystkich zainteresowanych udziałem ww. projekcie zapraszamy do kontaktu na adres e-mail:
