Każdy z nas spotkał się prawdopodobnie z takim przypadkiem: nasz sąsiad zamontował na swojej posesji nowe oświetlenie. Niestety jest nieosłonięte i emituje niekontrolowany strumień rażącego światła. Prowadzi to do zanieczyszczenia świetlnego wpływającego na jakość nocnej obserwacji nieba, a także nadmiernego zużycia energii. Nowe urządzenie oświetla nasze podwórko, dom, dotychczasowe miejsce obserwacji, a może nawet sypialnię, zaburzając nasz sen. Sąsiedzi twierdzą, że nowy nabytek pozwala im na większe bezpieczeństwo i swobodę poruszania się po nocy. Co w tej sytuacji możemy zrobić? Są dwie drogi – albo przenieść stanowisko obserwacji w ciemniejsze miejsce (i sypialnię w inną część domu), albo podjąć próbę przeciwdziałania zanieczyszczeniu sztucznym światłem.
Przede wszystkim zdajmy sobie sprawę z tego, że sąsiedzi mogą nawet nie wiedzieć, że nieosłonięte źródło światła może być rażące, a oświetlanie całej posesji może wręcz obniżać poziom bezpieczeństwa. Co więcej, mogą nie podejrzewać, że ich oświetlenie przeszkadza mieszkańcom okolicznych domów, a tym bardziej pasji, którą są nocne obserwacje astronomiczne.
Zanim rozpoczniemy jednak batalię działań o zmianę złych nawyków oświetleniowych naszych sąsiadów, sprawdźmy czy przypadkiem sami nie posiadamy nieprawidłowych lamp wokół własnego domu. Pomogą nam w tym poniższe wskazówki:
a) oprawa/halogen z płaską szybą zamontowaną wewnątrz obudowy i skierowany w dół.
Wokół naszych domów powszechnie stosuje się wypukłe klosze lub kuliste oprawy rozpraszające światło we wszystkich kierunkach.
Niestety takie rozwiązanie jest niewłaściwe, gdyż nie tylko generujemy w ten sposób zanieczyszczenie sztucznym światłem, ale i mamy do czynienia ze zjawiskiem olśnienia zarówno osób znajdujących się na posesji jak i nas samych chcąc dostrzec cokolwiek na podwórku.
Licznie montowane kinkiety...
stylowe oprawy wiszące...
czy też instalowanie lamp słupkowych w przydomowym ogrodzie, na ścieżce do posesji lub wzdłuż podjazdu...
powinno odbywać się tylko i wyłącznie z zastosowaniem opraw z płaskimi szybami, skierowanymi tak, aby świeciły jedynie w dół. Warto w tym miejscu uświadomić sobie, że rozpraszanie sztucznego światła wypukłymi kloszami na naszej posesji należy traktować w kategoriach zanieczyszczenia. To tak jakby wyrzucać śmieci na całym podwórku, a nawet na terenie sąsiada, gdyż światło nie przestrzega przecież granic jeśli nie zostanie osłonięte. To od nas samych zależy, czy będziemy sponsorować w ten sposób oświetlenie dla okolicznych mieszkańców.
b) oprawy z płaskimi szybami zamontowanymi horyzontalnie w kierunku ziemi - unikanie opraw z szybami ustawionymi wertykalnie i wielokierunkowo.
"Płaska szyba to nie wszystko..." - to słynne powiedzenie działaczy Programu Ciemne Niebo w Polsce, ma szczególne odzwierciedlenie w przypadku stosowania opraw przydomowych. Często można popełnić błąd kierując się przy zakupie lampy jedynie kształtem klosza, gdyż oprawa może posiadać płaską szybę, ale zamontowaną wertykalnie (pionowo).
Wówczas należy (o ile to możliwe pod względem technicznym), zmienić kierunki montażu całej oprawy na ścianie bądź wysięgniku / słupku. Najgorszym jednak przypadkiem jest lampa posiadająca kilka szyb, umieszczonych w oprawie tak, aby rozsył światła następował w kilku kierunkach jednocześnie. Wówczas strumień będzie już nie do uregulowania i nie unikniemy zanieczyszczenia sztucznym światłem, chyba że zamontujemy osłony nieprzeświecalne tak, aby światło padało wyłącznie w dół.
c) wyposażenie opraw/halogenów w czujniki ruchu.
Każde urządzenie oświetlenia przydomowego powinno posiadać czujniki ruchu. W przeciwieństwie bowiem do oświetlenia ulicznego czy iluminacji obiektów użyteczności publicznej, powinniśmy zwrócić uwagę na każdą złotówkę wydawaną na energię elektryczną potrzebną do zasilania źródeł sztucznego światła. Nie musimy się również martwić o to, że ktoś złoży skargę na nieoświetlony chodnik na naszej posesji, bo jako jego zarządcy mamy prawo oświetlać go tylko w takim czasie i wymiarze, jaki uznamy za stosowny.
Warto dopilnować, aby to oświetlanie było również zgodne z ochroną ciemnego nieba. Dlatego też bardzo przydatnym urządzeniem będzie czujnik ruchu. Nie ulegajmy przesądom, że czym jaśniej i dłużej świecą się halogeny wokół naszego domu, tym staje się bardziej odporny na działanie złodziei czy wandali. To mit i z pewnością niepożądany gość prędzej zostanie zauważony w nagle zapalającym się strumieniu światła ciemną nocą, aniżeli w stale emitowanej poświacie, która tym samym usypia czujność domowników jak i sąsiadów.
Poczytaj więcej o wpływie sztucznego światła na...
d) w przypadku instalowania opraw z diodą LED, dodatkowo ich barwa światła musi zawierać się w przedziale 2600K-3700K (o niskiej wartości emisji światła niebieskiego),
Coraz częściej można spotkać na rynku oświetleniowym tzw. "halogeny" z diodami LED zamiast żarników wolframowych. Jeśli więc decydujemy się na oprawy z diodami LED, warto sięgnąć po takie, które nie będą negatywnie wpływać na ciemne niebo. LEDy mogą być kontrolowane za pomocą przyciemniania, używane z czujnikami ruchu, pozwalają na łatwe zarządzanie światłem (godziny wyłączenia, przyciemniania, etc.), a za niedługo pozwolą na wydajną regulację spektrum. Jako zewnętrzne źródło światła, LEDy mogą przyczynić się do odtworzenia i utrzymania ciemnego nieba, jeżeli tylko jeden mankament zostanie zniwelowany: względnie wysoki poziom emisji niebieskiego światła (o krótkiej długości fali). Refrakcyjne właściwości krótkich fal świetlnych zwiększają poświatę nieba oraz naruszają cykl życia natury jak i człowieka, bardziej niż inne długości fal.
Poniższe zdjęcia porównawcze przedstawiają dwa różne budynki posiadające oświetlenie przydomowe - nieprawidłowe (zdjęcie po lewej) oraz prawidłowe (zdjęcie po prawej).
 |
 |
||||
 |
 |
||||
| Lampa ścienna rozświetlająca okolicę z powodu nieprawidłowego kształtu - otwarte źródło światła i płaskie szyby wbudowane wertykalnie. |
Lampa ścienna chroniąca ciemne niebo w postaci halogenu z płaską szybą zamontowany horyzontalnie i wyposażony w czujnik ruchu. |